پس از آغاز دورۀ پنجم شورای شهر، کانالی در فضای سیاسی اصفهان متولد شد با نام «شفافیت» که عمدۀ تمرکز آن بر مسائل شهر اصفهان، به‌خصوص عملکرد شورا و شهرداری است. به‌جرئت می‌توان گفت این کانال خبرسازترین رسانۀ شهری اصفهان بوده و دست‌کم در میان اعضای خانوادۀ بزرگ شهرداری، بیش از هر رسانۀ دیگری دنبال شده است. بررسی چرایی پیدایش، سیاست‌ها، تأثیرات و نقد عملکرد این کانال می‌تواند به تقویت شفافیت در فضای سیاسی اصفهان کمک کند.
رویــــش
نبود شفافیت عامل ایجاد «شفافیت» بود. فضای رسانه‌ای اصفهان در انحصار رسانه‌هایی بود که همگی، چه اصلاح‌طلب و چه اصولگرا، محافظه‌کار بودند؛ زیرا بخش قابل‌توجهی از درآمدشان از تبلیغاتی تأمین می‌شد که از شهرداری می‌گرفتند. از طرفی، در فضای رسانه‌های رسمی، بیان برخی اخبار ناممکن بود؛ چراکه زبان رسمی حاکم بر این رسانه‌ها امکان استفاده از ادبیاتی که به قول معروف جگر مخاطب را خنک کند نداشت و ندارد. نکتۀ دیگر اینکه اصفهان نسبت‌به تهران شهر کوچکی است و آدم‌ها، ازجمله آنان که یکدیگر را به نقد می‌کشند، زیاد چشم در چشم می‌شوند و طاقت تنش ناشی از نقد کردن همدیگر را ندارند. همۀ این عوامل سبب می‌شود فضای عملکرد مدیریتی در اصفهان، به‌خصوص در حوزۀ شورا و شهرداری، شفاف نباشد؛ زیرا رسانه‌ای نیست که با صراحت و شفافیت به موضوعات بپردازد. پس در شرایطی که مخاطب تشنۀ شفافیت بود، «شفافیت» متولد شد. بستر توزیع شفافیت تلگرام است و برخلاف صداوسیما، روزنامه‌ها، و حتی سایت‌ها، برای بسیاری از مخاطبان سهل‌الوصول‌تر است و همین امر سبب شده اقبال به آن فزونی یابد. همچنین، مخاطب بسیار راحت و بی‌پرده با این رسانه تعامل می‌کند و «شفافیت» هم با گشاده‌دستی مطالب مخاطبان را انعکاس می‌دهد؛ امری که در رسانه‌های دیگر بدین کیفیت میسر نیست.
سیــاست‌ها
«شفافیت» در مدت‌زمان فعالیت خود چند سیاست را پیگیری کرده است:
۱- کسب اطلاعات از منابع متعدد رسمی و غیررسمی که حاضر نیستند نامشان فاش شود، ولی اطلاعات ذی‌قیمتی را در اختیار شفافیت قرار می‌دهند. این منابع عمدتاً متعلق به جناح اصولگرا هستند و علیه اصلاح‌طلبان فعالیت می‌کنند؛ اما از میان خود اصلاح‌طلبان نیز افراد و گروه‌هایی هستند که برای شفافیت خبر تهیه می‌کنند تا به تسویه‌حساب‌های درون‌جناحی برسند. افزون بر جناح‌های سیاسی، کارمندان خاکستری دستگاه‌های مدیریت شهری، به‌خصوص شهرداری، که خود را جزء هیچ دسته‌بندی سیاسی قرار نمی‌دهند نیز ازجمله منابع اطلاعاتی «شفافیت» هستند.
۲- «شفافیت» هر جا دوست دارد سخن خلاف واقع می‌گوید؛ فحاشی و تخریب هم در دستورکار آن قرار دارد و از بی‌انصافی ابایی ندارد. بخشی از مخاطبان را نیز به همین واسطه جلب می‌کند. نمونۀ بارز این‌گونه اقدامات را در قبال علی معینی و مهدی مقدری شاهد بودیم. یک روز به دروغ، حرکات بازیگران یک تئاتر در تهران را به اسپانسری این دو نفر ارتباط می‌دهد و روز دیگر برای تأمین هزینۀ سفر بازگشت مقدری به قائم‌شهر اعلام آمادگی می‌کند.
۳- از ارزش‌ها و مقدسات نهایت استفاده (سوءاستفاده) را می‌کند و آرمان‌های انقلاب و خون شهدا را سپر بلا قرار می‌دهد.
۴- با وجود حملاتی که هرازگاهی به جناح اصولگرا دارد، هدف آتش‌بارش عمدتاً اصلاح‌طلبان‌اند و با این کار حاشیۀ امن سیاسی- امنیتی برای خود ایجاد کرده است. تردیدی نیست اگر مدیریت شهری در دست اصولگرایان و کانال «شفافیت» اصلاح‌طلب بود، وضعیت این کانال به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد و نمی‌توانست این‌طور آزادانه یکه‌تازی کند.
تأثیـــــرات
آثار مثبت فعالیت «شفافیت» غیرقابل‌انکار است. به‌عنوان کسی که سال‌ها در شورا و شهرداری فعالیت داشته به‌صراحت می‌گویم که «شفافیت» در برخی موارد توانسته به‌عنوان عامل بازدارنده عمل کند و یک ترس نسبی در میان تصمیم‌گیران از تصمیماتی که ممکن است خبرش به شفافیت برسد وجود دارد. بسیاری اوقات وقتی خواسته یا ناخواسته اتفاق بدی رخ می‌دهد، کسانی که به‌نحوی با آن اتفاق مرتبط‌اند نگران می‌شوند که خبر به گوش «شفافیت» برسد. افراد مختلفی که تریبونی برای بیان مواضعشان دربارۀ مشکلات و نارسایی‌ها نداشتند اکنون این امکان برایشان فراهم شده و می‌توانند به رسالت خود به‌عنوان یک شهروند فعال عمل کنند؛ اما دروغ‌ها، تهمت‌ها و تخریب‌های «شفافیت» در بلندمدت وزن آثار منفی این رسانه را بیش از آثار مثبت آن خواهد کرد. اول اینکه دروغ و تهمت چیزی نیست که تا ابد پنهان بماند و سرانجام حقیقت آشکار خواهد شد و آن روز است که مخاطبان به این رسانه بدبین شوند. دوم اینکه با وجود حمایت‌های پنهانی، بالاخره امکان برخورد قضایی با آن فراهم می‌شود و برایند همۀ این‌ها امید مردم را به رسانه‌ای که می‌توانست سکان‌دار شفافیت باشد از بین می‌برد و بدین ترتیب «شفافیت» علیه شفافیت خواهد شد. سوم اینکه نقد مغرضانه و کینه‌توزانه اختلاف و نزاع را بیشتر می‌کند و در شرایطی که اصفهان به‌شدت نیازمند اتحاد و همدلی برای غلبه بر مشکلات است، بر آتش اختلاف می‌افزاید.
با شفافیت چگونه برخورد کنیم؟
در برخورد با این پدیده، سه روش وجود دارد.
۱- می‌توان «شفافیت» را به‌دلیل رفتار غلط انکار کرد و آن را در زمرۀ رسانه‌های معتبر ندانست؛ اما او مسیر خود را ادامه خواهد داد. می‌توان از دریچۀ جناحی به آن نگاه کرد و گفت چون «شفافیت» علیه اصلاح‌طلبان است، کارکرد آن کلاً منفی است. اما در همین شهرداریِ اصلاح‌طلب، افرادی هستند که سخنان شهردار را در اسناد رسمی وارونه جلوه می‌دهند و تابع امیال خودشان عمل می‌کنند؛ افرادی هستند که نان را به نرخ روز می‌خورند و فارغ از اینکه کدام جناح در شهرداری حاکم است جلوی شهردار تعظیم می‌کنند و هم‌زمان با لگد به شکم شهروندان می‌کوبند و منافع فردی‌شان را به منافع مردم ترجیح می‌دهند. پس سیستم شهرداری، فارغ از جناح حاکم بر آن، عاری از خطا نیست و باید نور شفافیت بر آن بتابد تا فسادها کمتر شود. اساساً تا زمانی که انسان هست، خیر و شر هم هست و افرادی هستند که مرتکب خطا می‌شوند و افراد دیگری نیز صادقانه یا مغرضانه در برابر آن‌ها دست به شفاف‌سازی می‌زنند. بنابراین شفافیت، به‌ویژه در قرن ۲۱، نابودشدنی نیست، بلکه از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود و از کانالی به کانال دیگر راه می‌یابد.
۲- می‌توان با بدی‌های «شفافیت» همراه شد، آب به آسیابش ریخت، در دروغ‌ها و تهمت‌ها و تخریب‌ها همکارش شد و برایش اخبار کذب فراهم کرد. فارغ از جنبۀ اخلاقی، آنان که تاریخ را می‌شناسند، حتی تاریخ کوتاه چهل‌سالۀ انقلاب را، خوب می‌دانند که شتر پرده‌دری و تخریب روزی درِ خانه آن‌ها هم خواهد خوابید و شفافیت علیه آن‌ها هم به کار خواهد افتاد.
۳- راه‌حل بعدی واکنش هوشمندانه به محتوای «شفافیت» است. برای این کار باید در درجۀ اول با خودمان شفاف باشیم. اگر مدعی هستیم که انسان‌های متمدن و اخلاق‌مداری هستیم (که دست‌کم در مقام حرف همه هستیم) باید در برابر اخبار صحیح، بازخورد مثبت و در قبال مطالب ناصحیح، بازخورد منفی نشان دهیم. اگر «شفافیت» حرف حقی زد، تشویقش کنیم، آن مطلب را برای اشخاص و گروه‌های دیگر ارسال کنیم و کاری کنیم که بازدید مطلب افزایش یابد. تعداد بازدیدکننده پیام مثبتی برای گردانندگان کانال دارد. اگر هم حرف ناحق و نادرستی زد، بایکوتش کنیم، مطلب را به جایی بازنفرستیم و بابت مطلب ناصواب سرزنشش کنیم؛ نه اینکه با ذوق‌زدگی در نشر اکاذیب نیز بکوشیم. مهم نیست «شفافیت» برای کسب شهرت می‌نویسد یا به دنبال گرفتن حق‌السکوت است یا نیت خیر دارد، مهم‌تر از این‌ها رفتار ما در واکنش به آن است. شفافیت یکی از ابعاد مهم حکمرانی خوب است، اما وقتی به ثمر می‌نشیند که در چارچوب اخلاق، که نهادی زیربنایی است، پدید آید.
بیایید قبل از اینکه «شفافیت» شفافیت را به زانو درآورد، با شفافیت کامل در برابرش عمل کنیم. عمل شفاف در برابر «شفافیت» بهانه را از دستش خواهد گرفت. اگر افراد و سازمان‌ها شفاف عمل کنند و پاسخگوی ذی‌نفعان خود باشند، مجالی برای «شفافیت» باقی نمی‌ماند تا براساس شنیده‌ها و تصوراتش دست به افشاگری بزند. اصولاً حیات «شفافیت» به میزان زیادی در عدم شفافیت ماست. البته در کنار واکنش هوشمندانه به مطالب این کانال و همچنین شفاف کردن عملکرد خودمان، منافاتی ندارد که از «شفافیت» نیز طلب شفافیت کنیم و بخواهیم که از همکاران، حامیان، و منابع مالی احتمالی خود سخن بگوید. باشد که روزی عملکرد همۀ ما، هرکجا که هستیم، شفاف باشد.
